Kỳ 1: “Đông trùng hạ thảo” và quyết tâm nhân rộng mô hình tại Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk để hỗ trợ sức khỏe cộng đồng

Với mong muốn được nhân rộng mô hình sản xuất đông trùng hạ thảo tại Đăk Lăk nói chung và Buôn Ma Thuột nói riêng, nhằm tăng sản lượng sản phẩm đông trùng hạ thảo thật,chất lượng, giảm giá thành đầu ra để mọi người dân dễ tiếp cận sản phẩm, góp phầnhỗ trợ sức khỏe cộng đồng, thầy Nguyễn Phương Đại Nguyên, trưởng bộ môn Sinh học, trưởng khoa Khoa học tự nhiên (PGS-TS , giảng viên cao cấp Trường Đại học Tây Nguyên) đã nghiên cứu thành công mô hình và sản xuất Đông trùng hạ thảo phường Khánh Xuân, thành phố Buôn Ma thuột, Đăk Lăk

Đó là ước muốn của thầy Nguyễn Phương Đại Nguyên, trưởng bộ môn Sinh học, trưởng khoa Khoa học tự nhiên (PGS-TS , giảng viên cao cấp Trường Đại học Tây Nguyên) sau thành công mô hình nghiên cứu và sản xuất Đông trùng hạ thảo tại số 09/7 đường Võ văn Kiệt, phường Khánh Xuân, thành phố Buôn Ma thuột, Đăk Lăk. Hiện tại, với căn phòng hơn 10m² (chưa kể 3 phòng hỗ trợ từ 10 – 15m²), mỗi năm vừa nghiên cứu nuôi cấy giống đông trùng hạ thảo, vừa sản xuất và thu hoạch từ 12 đến 14 kg sản phẩm Đông trùng hạ thảo khô, trừ chi phí, thu nhập thêm từ 400 đến 500 triệu đồng.

Được biết, đông trùng hạ thảo là một loại đông dược quý có bản chất là dạng ký sinh của loài nấm Ophiocordyceps sinensis trên cơ thể ký chủ (ấu trùng của một vài loài bướm) vào mùa đông và nấm hấp thu dinh dưỡng bên trong của ký chủ để phát triển, đến mùa hè loài nấm này vươn cao đâm xuyên ra ngoài thân ký chủ như một loài thảo dược, đó chính là sự ra đời của cái tên “Đông trùng hạ thảo”.  Đông trùng hạ thảo được sử dụng từ lâu trong y học cổ truyền Trung Hoa và y học cổ truyền Tây Tạng. Tại Việt Nam, dựa trên cơ chế sinh học được giải mã từ môi trường tự nhiên mà đông trùng hạ thảo phát triển, các nhà khoa học đã nghiên cứu và đưa vào nuôi trồng trong môi trường nhân tạo, theo đó nấm Đông trùng hạ thảo được nuôi trồng tại cơ sở của PGS.TS Nguyễn Phương Đại Nguyên cũng không ngoại lệ.

Thầy Đại Nguyên cho biết, hiện nay nhiều người còn nghĩ đông trùng hạ thảo là sản phẩm đông dược quá cao siêu, khó sản xuất (trừ những nhà khoa học), sản phẩm chỉ dành cho những người có điều kiện hoặc dùng cho các bệnh nhân khi cần thiết…Điều này không đúng hoàn toàn, vì hiện nay để ứng dụng nhân rộng sản xuất đông trùng hạ thảo chỉ cần các yếu tố quan trọng như nguồn giống nấm (loài Cordyceps militaris) để cấy; qui trình kỹ thuật tác động; kinh phí đầu tư hệ thống tạo môi trường nuôi cấy. Trong đó hai yếu tố quan trọng nhất, khó nhất đã được các nhà khoa học nghiên cứu thành công và chuyển giao (nguồn giống nấm, thiết kế môi trường nuôi cấy cũng như kỹ thuật tác động liên quan), người sản xuất chỉ còn lo kinh phí đầu tư. Nếu như ngày trước nguồn giống các nhà khoa học buộc phải nhập từ các nước (Đài Loan, Hàn Quốc, Mỹ…) phải lo lắng về chất lượng, thì hiện nay tại Buôn Ma Thuột, thầy Đại Nguyên đã nhân giống Cordyceps militaris và sẵn sàng cung cấp nếu ai có nhu cầu. Việc đầu tư phòng nuôi cấy để sản xuất sản phẩm đông trùng hạ thảo cũng không phải quá lớn và chỉ đầu tư một lần, xử lý bổ sung (phòng 10 m² thầy Nguyên đầu tư hơn 100 triệu), thu hoạch lâu dài và hiệu quả kinh tế rất cao.

Cơ sở nghiên cứu Đông trùng hạ thảo của PGS.TS Nguyễn Phương Đại Nguyên

Theo thầy Đại Nguyên, hiện nay đã có một số tỉnh, thành của Việt Nam sản xuất thành công đông trùng hạ thảo, sản lượng đông trùng hạ thảo của Việt nam đã cung cấp ra thị trường nhiều hơn, tuy nhiên cái khác nhau ở chỗ là giá trị mà chủng nấm đông trùng hạ thảo được nuôi trồng tại cơ sở của thầy Đại Nguyên có hàm lượng dược liệu trong sản phẩm rất cao. Mới đây (17/5/2019), Viện kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia thuộc Bộ y tế Việt Nam đã phân tích sản phẩm đông trùng hạ thảo do cơ sở thầy Đại Nguyên nghiên cứu, nuôi trồng sản xuất cho thấy hoạt chất Cordycepin và Adenosine cao hơn nhiều lần (hàm lượng  Cordycepin 8,75 mg/gram và Adenosine 2,09 mg/gram) khi so sánh với công bố các nghiên cứu khác tại Việt Nam. Bỡi lẽ là người trực tiếp nghiên cứu, nuôi trồng, thầy Đại Nguyên nắm chắc sinh lý của chủng nấm Cordyceps militaris trong quá trình phát triển nên đã cung cấp dinh dưỡng và môi trường nuôi cấy đáp ứng nhu cầu qua từng giai đoạn của nấm, để rồi tạo ra sản phẩm nấm đông trùng hạ thảo đạt chất lượng cao như trong phân tích của Bộ Y tế. Một yếu tố nữa là thời gian nuôi trồng đông trùng hạ thảo tại cơ sở của thầy Nguyễn Phương Đại Nguyên kéo dài đến sáu tháng, khi nấm đã tích lũy đủ dinh dưỡng mới thu hoạch. 

Tuy nhiên, một vấn đề mà PGS.TS Nguyễn Phương Đại Nguyên trăn trở là hiện tại chưa có qui định cụ thể về hàm lượng các hoạt chất chủ yếu ( Cordycepin và Adenosine) có trong sản phẩm đông trùng hạ thảo để đánh giá, gọi tên hoặc xếp loại (A, B, C…) cho đông trùng hạ thảo, làm cơ sở khẳng định giá trị sản phẩm, để người tiêu dùng có căn cứ lựa chọn sản phẩm phù hợp theo nhu cầu sử dụng. Bên cạnh đó công tác quản lý trong sản xuất, phân phối, kiểm định chất lượng chưa chặt chẽ, còn nhiều hạn chế nên đã dẫn đến thị trường đông trùng hạ thảo phát triển một cách tự phát, tràn lan và thiếu nhất quán. Sự “lập lờ” về chất lượng của đông trùng hạ thảo cũng như còn xuất hiện một số đông trùng hạ thảo giả trên thị trường, phần nào đã làm giảm nhiệt huyết của các nhà khoa học có tâm huyết trong nghiên cứu, sản xuất và người tiêu dùng khó phân biệt, mất phương hướng, dẫn đến mất niềm tin đối với sản phẩm này.

Tìm hiểu để đánh giá khách quan về giá trị của sản phẩm đông trùng hạ thảo hiện nay được biết, ở Việt Nam gần một thập niên qua, đông trùng hạ thảo đã được những giáo sư đầu ngành nghiên cứu thử nghiệm thành công (hơn 600 nghiên cứu). Vài năm trở lại đây sản phẩm này đã bước đầu được người tiêu dùng biết đến nhờ công dụng thực sự của nó mang lại cho cộng đồng trong quá trình phục hồi sức khỏe, tăng cường miễn dịch, ổn định nhịp tim, cải thiện đường hô hấp,… hướng tới có thể thay thế dần những sản phẩm đông trùng hạ thảo nhập khẩu từ các nước như Mỹ, Nhật, Hàn, Trung Quốc…

Theo TS. Trần Lập Công - Thầy thuốc ưu tú, Bs chuyên khoa 2, Viện Y học cổ truyền Quân đội cho biết, mặc dù đông trùng hạ thảo là loại đông dược được quan tâm nhiều hơn tất cả các thực phẩm chức năng khác và đã nghiên cứu sâu để chứng minh rằng đông trùng hạ thảo có thể ức chế ung thư, chống mỡ máu và các công dụng hữu ích khác, nhưng hiện tại đông trùng hạ thảo vẫn chưa được phổ cập, bác sĩ có thể phổ biến cho bệnh nhân dùng chứ không được phép kê đơn cho bệnh nhân. TS. Trần Lập Công mong muốn Việt Nam phát triển đông trùng hạ thảo để phổ biến cho bệnh nhân là rất quý với giá thành hợp lý, chất lượng đảm bảo để khỏi phải nhập đông trùng hạ thảo bằng con đường không chính ngạch. Bỡi hiện tại tỷ lệ người sử dụng đông trùng hạ thảo còn rất hạn chế vì giá thành sản phẩm này còn rất cao và nguồn gốc xuất xứ nhiều sản phẩm chưa rõ ràng.

 Giống như sự nhìn nhận và ước muốn của TS. Trần Lập Công, PGS.TS Nguyễn Phương Đại Nguyên cũng mong muốn được nhân rộng mô hình sản xuất đông trùng hạ thảo tại Đăk Lăk nói chung và Buôn Ma Thuột nói riêng, nhằm tăng sản lượng sản phẩm đông trùng hạ thảo thật, chất lượng, giảm giá thành đầu ra để mọi người dân dễ tiếp cận sản phẩm, góp phần hỗ trợ sức khỏe cộng đồng. Thầy Đại Nguyên cho biết, sẽ sẵn sàng mở rộng đào tạo, tư vấn và chuyển giao quy trình nuôi trồng ĐTHT đến người dân có nhu cầu, góp phần để tạo sự cạnh tranh lành mạnh cho các doanh nghiệp, bình ổn giá sản phẩm đông trùng hạ thảo trên thị trường Việt Nam.

Tại Đăk Lăk, hiện nay phòng nghiên cứu, nuôi trồng sản xuất đông trùng hạ thảo của thầy Nguyễn Phương Đại Nguyên là cơ sở đầu tiên thành công sản phẩm đông trùng hạ thảo, đã được Bộ y tế đánh giá chất lượng và có chứng nhận đầy đủ. Để đáp ứng nhu cầu sử dụng sản phẩm an toàn, chất lượng, gia đình thầy Đại Nguyên đã thành lập Công ty TNHH sản xuất thương mại Đại Nguyên Đắk Lắk, đặt Showroom tại 40/21 đường Nguyễn Tất Thành, thành phố Buôn Ma Thuột, đưa đông trùng hạ thảo (giống Cordiceps militaris) ra thị trường với hai dòng chính là nấm đông trùng hạ thảo sấy khô và các loại rượu ngâm từ đông trùng thảo với giá thành thấp nhất so với toàn quốc (PGS.TS Nguyễn Phương Đại Nguyên khẳng định).

Cẩm Lai